Aviyonik, aviyonik sistemler nedir?

Terimin Kökeni

Aviyonik terimi, gazeteci Philip J. Klass tarafından ilk kez 1950'lerde kullanılmıştır. Terim, İngilizce "Aviation" (Havacılık) ve "Electronics" (Elektronik) kelimelerinin birleşiminden oluşur, yani AVIation + electrONICS = AVIONICS. Türkçe'de "Aviyonik" olarak bilinir.

Aviyonik, hava taşıtlarında kullanılan elektronik sistemleri genel bir terim olarak ifade eder. Temel olarak uçakların iletişim, navigasyon, gözetleme, ve gösterim işlevlerini yerine getirmek için tasarlanmışlardır. Aviyonik, sadece sivil ve askeri uçakları değil, aynı zamanda helikopterleri, insansız hava araçlarını (İHA), yapay uyduları ve uzay araçlarını da kapsar. Aviyonik sistemler, modern havacılıkta "uçağın beyni" olarak adlandırılır ve genellikle kokpitte bir araya getirilmişlerdir.

Aviyonik Sistemlerinin Bileşenleri

İletişim Sistemleri:
Bu sistemler, VHF radyoları, uydu iletişim sistemleri ve transponderlar gibi ekipmanları içerir. Özellikle, uydu iletişimi sayesinde, uçaklar okyanuslar üzerindeyken bile sürekli iletişimde kalabilirler.

Seyrüsefer (Navigasyon) Sistemleri:
Küresel Konumlama Sistemi (GPS) bu kategorinin en bilinen örneğidir. Ancak, inertial navigasyon sistemleri (INS) ve VOR/DME gibi radyo frekansı tabanlı sistemler de önemlidir. Bu sistemler, uçağın konumunu hassas bir şekilde belirlemesini sağlar.

Uçuş Kontrol Sistemleri:
Bu kategoride otomatik pilotlar, uçuş yönetim sistemleri (FMS) ve fly-by-wire kontrol sistemleri yer alır. Özellikle fly-by-wire sistemleri, pilot komutlarını elektronik sinyallere dönüştürerek hidrolik sistemler yerine uçağın kontrolünü sağlar.

Gözetim Sistemleri:
Bu sistemler, uçak çevresindeki nesneleri ve hava şartlarını izlemek için radarlar ve hava durumu gözetleme sistemleri gibi bileşenleri içerir. Ayrıca, Trafik Çarpışma ve İzleme Sistemleri (TCAS), yakındaki diğer hava araçlarını izlemek için kullanılır.

Gösterim ve Kokpit Göstergeleri:
Elektronik uçuş çantaları (EFB), çok fonksiyonlu göstergeler (MFD) ve baş üstü göstergeler (HUD) bu kategoriyi oluşturur. Örneğin, HUD sistemi, pilotun göz seviyesine bilgileri yansıtarak, dışarıya bakarken bile kritik uçuş verilerini görmesini sağlar.

Veri Yönetimi ve İşleme:
Farklı sistemler ve sensörlerden gelen verileri birleştiren ve işleyen aviyonik bilgisayarlar, pilotlara ve yer ekiplerine gerektiğinde bilgi sağlar.

Eğlence Sistemleri:
Bu, genellikle ticari uçaklarda bulunan bir özelliktir. Eğlence sistemleri, film, müzik, internet bağlantısı gibi seçenekler sunar.

Atış/Mühimmat Kontrol Sistemleri: 

Askeri uçaklarda, silah sistemlerinin etkin ve doğru bir şekilde kullanılabilmesi için elektronik sistemler kullanılır.

Aviyonik sistemleri, modern havacılığın vazgeçilmez bir parçasıdır. Uçakların güvenli, verimli ve etkili bir şekilde işlemesini sağlayan bu sistemler, giderek daha karmaşık ve ileri teknoloji ürünü hale gelmektedir.